NIEUWJAARSTOESPRAAK 1986
Dames en heren leden van de gemeenteraad,
In de schijnbaar eeuwig durende kringloop der tijden is al weer
een heel jaar verstreken en zijn we nu aangeland in het 1986e jaar van
onze jaartelling. Ik hoop dat dit voor u persoonlijk en voor onze ge
meente een goed jaar zal worden en dat wij daaraan in de kringen waarin
wij verkeren wat aan mogen bijdragen.
Bij het rond de jaarwisseling gebruikelijk overzien van menselijk
wedervaren valt het mij steeds op, dat de werkelijkheid van nu en later
kan worden gezien vanuit twee tegengestelde gezichtspunten, welke geheel
verschillende beoordeling ten gevolge hebben en toch beide onmisbaar zijn
bij die typisch menselijke bezigheid: "evalueren", dat is: op waarde schat
ten. Ik doel op het zakelijk en het ideëel gezichtspunt. Men kan beoorde
len (verleden en heden) en plannen(toekomst) vanuit de natuurwet of vanuit
een zedelijke norm. Daar beide benaderingen gelijktijdig tot hun recht moe
ten komen is het beste wat bereikt kan worden een compromis, hetgeen naar
den aard iets is waar eigenlijk niemand gelukkig mee is. Zie daar in een
notedop de problematiek van onze samenleving.
Laten we eerst de natuurwet eens aan het werk zien. Een mens moet,
evenals elk ander onderdeel van de natuur, vechten voor zijn bestaan. Hij
moet zijn eigen traagheid en belemmeringen vanuit zijn natuurlijke en men
selijke leefomgeving overwinnen.Hij streeft er naar met zo min mogelijk
moeite zoveel mogelijk geld, macht en plezier te verwerven. Hij wil ook
graag van dat alles een beetje meer hebben dan een anderHij biedt zijn
diensten aan teneinde er zelf beter van te worden. Hij produceert goederen
met zo weinig mogelijk kosten aan grondstoffen en arbeid, en verkoopt de
goederen zo duur mogelijk. Of zijn leveranciers en arbeiders en afnemers
dat leuk vinden, interesseert hem niet. Hij streeft naar een monopolie
positie om van concurrenten geen last meer te hebben. Mede dank zij de
technologie, die massaproduktie mogelijk maakt, kan hij zo een gigantisch
imperium opbouwen. Het kapitaal wordt door tallozen via aandelen verschaft;
het enige belang dat die aandeelhouders hebben is: winst. De marge tussen
kosten en baten wordt dus ook onder druk van de aandeelhouders zo groot
mogelijk gemaakt, anders onttrekken die aandeelhouders hun geld aan het
bedrijf en stort het geheel in. Bij de handelsmaatschappijen idem dito.
Overheidsbestuur heeft tot taak de machten in de binnenlandse sa
menleving in evenwicht te houden; buiten de landsgrenzen moeten macht en
aanzien zoveel mogelijk worden opgevijzeld, want daar hebben we voordeel
van. Als daar wapens voor nodig zijn, dan produceren of kopen en hante
ren we die.
Dames en heren, dit lijkt een gruwelijke vertekening van de werke
lijkheid, maar in grote lijnen gaan de dingen zó en niet anders. En wat
nog het ergste is: je kunt niet zo maar een onderdeel uit dit geheel lich
ten en zeggen: dat doen we voortaan even anders, want dan verstoor je
het hele systeem - dat, hoe onmenselijk ook, wel logisch in elkaar zit en
veroorzaak je chaos. Alleen tegenkrachten die over de hele linie zeer be
hoedzaam werken kunnen een afglijden naar uitbuiting en onderdrukking van
de grote meerderheid der mensen stoppen of voorkomen.
Het andere gezichtspunt, de zedelijke norm, voert ons een hemel
op aarde binnen. Centraal staat het recht van elk individu op leven, ge
zondheid, zelfstandigheid, inkomen, woning, werk, gelijkwaardigheid. De
ene mens behoort geen macht te hebben over de andere, noch het ene land
over het andere; wapens zijn uit den boze. Kortom: mensen hebben gelijk
recht op inkomen, bescherming en hulp. Van dit ideaalbeeld moeten we twee
