-23-
13. Industrialisatie brengtzo zagen we in de inleiding, het gevaar mee van
materialisme en vervlakking, wat inhoudt dat geestelijke en persoonlijke waar
den dreigen verloren te gaan.
Nu heeft Bergen op Zoom stellig wel een "industrieel klimaat" doch het
maakt op de buitenstaander niet direct de indruk een industriestad te zijn, om
dat de sfeer van woonstad behouden bleef. Deze sfeer dankt Bergen op Zoom aan
haar stratenaanleg en huizenbouw van het verleden, doch de inwoners zelf merken
dit het beste aan het maatschappelijk leven en in het bijzonder aan de velerlei
soorten van ontspanning die de stad kent, vooral in de mogelijkheden tot actieve
beoefening van muziek, toneel en sport in velerlei verschijningsvormen.
Ingevolge de verhoudingen in de 19e eeuw, die zelfs tot na 1918 het leven
der provinciesteden hebben beheerst, is het voorbeeld van wat genoemd werd "de
burgerij" door de kleine man nagevolgd met verenigingen van dezelfde aard, doch
waarin hij zich thuis voelde. Dat er daardoor al te veel verenigingen van de
zelfde soort ontstonden, heeft, behalve nadelen, in ieder geval het voordeel dat
een zeker individualisme kan worden uitgeleefd. Het grote nadeel blijft, dat het
niveau van al deze verenigingen onstandvastig was en is en er in het algemeen
niet gemakkelijk eendracht voor belangrijke zaken te smeden is»
Tegelijk met de industriële ontwikkeling die tot nu toe geleidelijk plaats
vond, hebben evenwel enkele geslachten van werknemers de gelegenheid gekregen
hun vrije tijds besteding te regelen in de vele verenigingen die Bergen kent.
Het lijkt er echter sterk op, dat dit verenigingsleven (maar dan op minder
uitgebreide schaal), zowel op het jongere als oudere geslacht niet meer die aan
trekkingskracht uitoefent als in verband met de toenemende gevaren voor de per
soonlijkheid gewenst zou zijn, Jong en oud geven zich sterker aan het passieve
vermaak, met name de film.
Het gemiddeld aantal filmbezoeken per inwoner bedroeg in 1948: 13,7. (wfe
nemen 1948 omdat dit het enig vergelijkbaar jaar is met andere gemeenten, doch
dan alleen die met 100,000 zielen.) Dit is voor:
Eindhoven: 10,5
Tilburg: 10,9
Nijmegen: 9,8
Utrecht: 15,5
Amsterdam: 18,3
Het aantal bioscoopbezoeken ligt in Bergen op Zoom procentueel tussen dat van
Eindhoven en .Amsterdam. (60)
