-6-
De goede ligging tegenover de Reeuwse eilanden werd echter door de Bergenaren
benut om opnieuw een bestaan te vinden in een verzorgende activiteit, nu ten op
zichte van het Reeuwse land.
De moderne periode begint voor Bergen in 1841-, In genoemd jaar werd de grond
slag gelegd voor de metaalnijverheid. Daarnaast ontplooide zich inde jaren zes
tig door de bouw van een aantal suikerfabrieken een landbouwindustrie, die vooral
na 1870 geleidelijk san hot aanzien gaf aan verschillende nevenindustrieèn. (17
lowel de metaalnijverheid als de landbouwindustrie zijnbedrijven van conjunc
tuur gevoelige aard.(18) Dat bleek soms nadelig voor de ongeschoolden onder de be
volking, die door de suikerfabrieken voor de vroeger onvermijdelijke winterwerke
loosheid werden bewaard. Beide soorten van nijverheid hebben er bovendien toe bij
gedragen, dat de West-Brabantse mensen eerder dan elders, gelddelijk aan vertrouwd
zijn geraakt met de industrie, waardoor een industrieel klimaat is geschapen.
De suikerindustrie nam in Bergen op <Zoom een aanvang juist toen de Kreekrek-
dara was voltooid. Voor deze nijverheid leverde de kleistreek van Zeeland en West-
Brabant het product dat, zeker uit Zeeland, grotendeels werd aangevoerd per schip.
Deze grote aanvoer heeft jarenlang voor oppervlakkige waarnemers verborgen gehou
den hoezeer de haven, sinds de middeleeuwen onveranderd, tengevolge van de afdam
ming van het Kreekrak, in verkeers opzicht steeds meer aan betekenis en waarde ver
loor.
De gevolgen van de afdamming werden w\ z^htbaar door het verzanden van de
vaargeul vlok voor de haven. Deze moeilijkheden werden incidenteel verholpen ten
bote van de bieten aanvoer. Vergeten werd dat een haven achterland nodig heeft om
de schipper retourvracht te kunnen geven.
Wanneer in het begin van deze eeuw de plannen voor het Wilhelminakanaai ter
tafel komen, wordt ook op de positie van de Bergen er loomse haven gewezen. Dan
begint het plannen maken. Maar het bleef bij plannen, zodat op het moment dat de
suikerindustrie wegviel, dit voor Bergen op Zoom als havenstad niet meer of min
der was dan een catastrophe (19). Sedertdien is de oplossing van het Bergen op
Zoorase havenprobleem gekoppeld aan de toen actueel geworden internationale kwestie
van de Schelde-Rijn verbinding, welk kunstwerk trouwens reeds vroeger het brein
van föpoleon en van diens navolgers als generaal van Gorkum e.o. had beziggehou
den (20. Eigen stedelijke initiatieven konden hier geen succes hebben, omdat ten
slotte het Rijk en een aangrenzende gemeente niet uitgeschakeld konden worden.
